Tình hình sử dụng kháng sinh tại các bệnh viện trên thế giới

2019-03-20 07:18:02

Theo Sở Y Tế TPHCM – Công trình khảo sát về sử dụng kháng sinh trong bệnh viện nhằm đánh giá chỉ định và đề kháng kháng sinh trên toàn thế giới đã công bố kết quả qua bài “Antimicrobial consumption and resistance in adult hospital inpatients in 53 countries: results of an internet-based global point prevalence survey” được đăng trên Tạp chí Lancet, tháng 6/2018.

Theo đó, 5 nhóm bệnh lý hàng đầu được chỉ định kháng sinh là: (1) Viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường hô hấp dưới, (2) Nhiễm trùng da và mô mềm, (3) Nhiễm trùng trong ổ bụng, (4) Nhiễm trùng đường tiết niệu dưới, (5) Nhiễm trùng đường tiết niệu trên – chiếm 45,9% tổng số bệnh nhân được điều trị có chỉ định kháng sinh. Viêm phổi là nhóm bệnh sử dụng kháng sinh phổ biến nhất, chiếm 19,2% trong tổng số bệnh nhân được điều trị kháng sinh trên toàn thế giới. Có 45,6% các trường hợp được kê đơn thuốc kháng sinh do các bệnh nhiễm trùng cộng đồng. Sử dụng kháng sinh đặc trị theo tác nhân cho các bệnh nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc được ghi nhận phổ biến hơn so với nhiễm trùng cộng đồng (36,9% so với 20,9%).

Chỉ định kháng sinh đặc trị theo tác nhân và theo kinh nghiệm tại các khu vực trên thế giới.

Có sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ kê đơn có kháng sinh giữa các khu vực và các quốc gia, với tỷ lệ cao nhất ở Châu Phi (50%, dao động 27,8–74,7%) và thấp nhất ở Đông Âu (27,4%; 23,7–27,8%). Tỷ lệ chung của Châu Âu (31,9%; 23,7–62,0%) tương tự như tỷ lệ của các cuộc điều tra tại ở châu Âu trong giai đoạn 2011-12 (32,6%; 21,4 [Pháp] – 54,7 [Hy Lạp]), nhưng thấp hơn so với một cuộc khảo sát được thực hiện tại 183 bệnh viện tại Mỹ năm 2011 (49,9%; 49,0–50,9).

Sự kết hợp của penicillin với một chất ức chế β-lactamase là loại kháng sinh được chỉ định thường xuyên nhất trong khảo sát này, nhất là tại các nước khu vực Bắc Âu và Tây Âu (và đặc biệt là ở các bệnh viện tại Bỉ). Các loại cephalosporin thế hệ thứ ba, chủ yếu là ceftriaxone, là loại thuốc được chỉ định phổ biến nhất ở Châu Á, Châu Mỹ Latinh, và các nước thuộc khu vực phía nam và đông Châu Âu cho cả bệnh nhiễm trùng cộng đồng và nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc. Việc sử dụng ceftriaxone thường xuyên ở những khu vực này cho thấy rằng có một tỷ lệ chỉ định kháng sinh không phù hợp.

Fluoroquinolones là kháng sinh được kê đơn phổ biến thứ ba, trong đó sử dụng levo-floxacin thường được sử dụng ở các bệnh viện ở thuộc khu vực Bắc Mỹ và Đông Á và Nam Á (chủ yếu là viêm phổi) và ciprofloxacin ở Tây Âu (chủ yếu là viêm bàng quang) và một số nước khác ở Châu Âu. Sự khác biệt rõ rệt về sử dụng levofloxacin được ghi nhận ở Châu Mỹ (12,8% ở Bắc Mỹ so với 1,2% ở Mỹ Latinh) và Châu Á (7,4% ở Đông và Nam Á so với 0,9% ở khu vực Tây và Trung Á). Sự khác biệt về giá và khả năng tiếp cận với thuốc fluoroquinolones có thể là lý do làm ngăn cản việc sử dụng thuốc này ở một số quốc gia, ngoài ra, còn do sự khác biệt trong quy định về sử dụng kháng sinh khác nhau giữa mỗi nước.

Tần suất sử dụng vancomycin cao đáng kể đã được ghi nhận ở các bệnh viện khu vực Bắc Mỹ và Châu Mỹ Latinh. Việc sử dụng vancomycin với tần suất cao này có thể được giải thích bởi tỷ lệ nhiễm Staphylococcus aureus kháng methicillin (MRSA) cao được báo cáo ở các bệnh viện khu vực Mỹ Latinh. Carbapenems, chủ yếu là meropenem, được sử dụng rộng rãi ở Châu Mỹ Latinh và Châu Á, do tần suất cao nhiễm trùng vi khuẩn Gram âm có lactamase mở rộng, đã được báo cáo trong các nghiên cứu giám sát trước đây.

Nếu như bệnh lý thường gặp nhất có chỉ định kháng sinh trên toàn thế giới là viêm phổi, thì nhiễm trùng đường tiết niệu là đứng hàng thứ hai về sử dụng kháng sinh. Theo nhóm nghiên cứu, cần có thêm các phân tích sâu hơn về tỷ lệ nhiễm trùng đường tiết niệu liên quan đến chăm sóc do vi khuẩn sinh men β-lactamase mở rộng. Công trình nghiên cứu cũng ghi nhận một tỷ lệ sử dụng kháng sinh dự phòng cao trong một loạt các chỉ định, nhưng cao bất thường đối với nhiễm trùng đường tiêu hóa ở các nước khu vực phía Tây và trung tâm Châu Á, theo các tác giả cần có nghiên cứu sâu hơn để giải thích lý do cho loại chỉ định dự phòng này.